Zalety czytania książek dla dzieci
2022-01-04
Szanowni Rodzice! W naszym przedszkolu czytamy!
„Kto czyta książki, żyje podwójnie”
Umberto Eco
„Bez względu na to ile masz zajęć, najważniejszą rzeczą, jaką możesz zrobić dla przyszłości swego dziecka, oprócz okazywania mu miłości przez przytulanie, jest codzienne głośne czytanie oraz radykalne ograniczenie telewizji”.
Jim Trelease, autor „Read-Aloud Handbook” (Podręcznik głośnego czytania)
W świetle współczesnych badań zajmujących się problematyką rozwoju człowieka podkreśla się rolę różnych czynników działających we wczesnych i najwcześniejszych okresach życia. Duże znaczenie przypisuje się pierwszym kontaktom i doświadczeniom dla dalszej drogi i rytmu rozwojowego dziecka.
Jednym z elementów współdziałających z całym środowiskiem wychowującym jest książka. Wychowawcze możliwości literatury dla dzieci w stosunku do najmłodszych jej odbiorców są bardzo duże i prawdopodobnie większe niż wobec starszych, bardziej dojrzałych czytelników. Składa się na to wiele przyczyn związanych z właściwościami tego wieku, między innymi ze skłonnością do naśladownictwa, identyfikowania się z postaciami literackimi, szybkim rozwojem mowy i myślenia, aktywnością poznawczą i zabawową, wrażliwością emocjonalną, intensywnością w poznawaniu i przeżywaniu świata, a jednocześnie niepodważalnym dla dzieci autorytetem osób dorosłych – rodziców i wychowawców. Kontakt z książką nie jest jednak tak naturalną potrzebą dziecka, jak zabawa, różne formy aktywności ruchowej, poznawczej czy werbalnej. Rozbudzenie takich potrzeb wymaga pewnych wzorów, których dostarczyć może przede wszystkim środowisko rodzinne i przedszkole. Rodzice i wychowawcy mogą od najwcześniejszych lat, w sposób świadomy i systematyczny kształtować nawyki stałego obcowania z książką. Bowiem wiek przedszkolny jest dla osiągania tego celu okresem bardzo ważnym.
Budzenie motywacji czytelniczych, przygotowanie dziecka do tego, aby w przyszłości stało się czytelnikiem dojrzałym, zdolnym świadomie wybierać i oceniać książkę, rozwijać określone gusty i zainteresowania literackie, obcować z dziełem literackim w sposób samodzielny, refleksyjny i twórczy – to podstawowy cel różnorodnych zabiegów podejmowanych w pracy przedszkola w dziedzinie wychowania literackiego.
Dlaczego wprowadzenie dziecka w świat literatury należy uważać za tak ważne zadanie przedszkola? W dużym skrócie można odpowiedzieć na to pytanie następująco: ponieważ jest to wprowadzenie i otwarcie na świat bogatych wartości, jakie zawiera w sobie literatura piękna, pojmowana jako jedna z podstawowych dziedzin sztuki.
Literatura dziecięca, będąca dziedziną sztuki, jest ważnym elementem wychowania przez sztukę w przedszkolu a możliwości jej oddziaływania mają charakter wielokierunkowy. Stałe kontakty ze starannie dobranymi utworami literackimi z zakresu poezji i prozy – piękną książką zawierającą obok tekstu literackiego prawdziwie artystyczną ilustrację, budzą wrażliwość estetyczną dziecka a jednocześnie sprzyjają rozwijaniu jego postaw twórczych, wyzwalaniu ekspresji między innymi słownej, plastycznej, teatralnej.
Wychowawcze możliwości literatury dotyczą także rozwoju intelektualnego. Zasób doświadczeń małego dziecka jest niewielki, jego obserwacje, spostrzeżenia i wyobrażenia związane są z najbliższym otoczeniem. Wielość bodźców współczesnego życia nie ułatwia mu zdobycia podstawowej orientacji w tym otoczeniu. Świat ukazuje się dziecku w całej swojej złożoności. Opowiadania i baśnie mogą się stać w tej sytuacji pewnego rodzaju „schematem porządkującym”. Udostępniane dzieciom teksty literackie ukazują znane im sprawy w nowym świetle, w logicznym porządku przyczyn i skutków opisanych wydarzeń. Baśnie uczą, jak pisze Stefan Szuman „ujmować myślowo i wyobrażeniowo całość zdarzeń życiowych, zdawać sobie sprawę z ich przebiegu, wiązać w myśli poszczególne fakty i podporządkowywać je głównej myśli przewodniej”.
Kontakt z literaturą poszerza możliwości poznawania świata, ludzkich losów i obyczaju w perspektywie historii i przestrzeni innych lądów i krajów, pozwala na uczestnictwo w wydarzeniach niedostępnych własnym doznaniom i obserwacjom. Treść utworu literackiego i ilustracje w książkach ułatwiają tworzenie wyobrażeń o sprawach i miejscach niedostępnych codziennym doświadczeniom dziecka. W ten sposób obcowanie dziecka z książką zaspakaja potrzebę informacji i wzbogaca zasób wiadomości, utrwalając zarazem te wiadomości, które dziecko zdobyło w toku obserwacji otaczającego je świata przyrody i społeczeństwa.
Starannie dobrane utwory literackie ukazują ich odbiorcom wzory pięknej polskiej mowy. Utrwalone w pamięci fragmenty tekstów stają się przykładem poprawnego języka i mogą mieć wpływ na doskonalenie funkcji mowy pod względem gramatycznym i dźwiękowym, na wzbogacenie zasobu pojęć i słów, na rozwój umiejętności komunikatywnej wypowiedzi i doskonalenie stylu.
Kontakt z książką i ilustracją aktywizuje myślenie, procesy porównywania, analizowania, szukania przyczyn i skutków, wyciągania wniosków, tworzenia elementarnych pojęć, sprzyja ćwiczeniom pamięci, uwagi i skomplikowanych operacji myślowych. Potwierdza to szerokie stosowanie serii obrazków, opowiadań i wierszy do celów diagnostycznych.
Utwór literacki podobnie jak na intelekt, wpływa na sferę emocjonalną dziecka. Świadczy o tym, między innymi jego niezmiernie żywa reakcja, kiedy słucha opowiadania, śmieje się i płacze, nieruchomieje w momentach napięcia. Ma to doniosłe znaczenie w dziedzinie wychowania społecznego. Oddziaływając tak silnie na uczucia, ukazując postacie bohaterów, z którymi dzieci chętnie się identyfikują, przykłady społecznych stosunków, konfliktów i wyborów, książka pomaga lepiej zrozumieć innych ludzi i zachodzące między nimi interakcje. Baśnie przedstawiają problemy dobra i zła w sposób uproszczony, zrozumiały dla dzieci – dobro jest nagradzane, zło karane. Zachęca to do wysuwania pewnych pytań, rozmów z dziećmi, prób oceny bohaterów. Opowiadania bardziej realistyczne, współczesne sprzyjają procesowi utożsamiania z losami bohaterów. Zaspakaja to potrzebę wzorów zachowań i poczucia społecznych więzi. Książki przynosząc takie bogactwo przeżyć, stają się także istotnym elementem kształtowania wyobraźni i postawy twórczej dziecka. Utwór literacki w większym stopniu niż sztuka plastyczna, film czy teatr pozostawia pole swobodnej grze wyobraźni i stwarza możliwość własnej twórczej interpretacji odbieranego dzieła. Słuchając czytanego tekstu dziecko kreuje postacie bohaterów, ich losy, tworzy własne wyobrażenia przedstawionych wydarzeń. Takie rozbudzanie wyobraźni dziecka, uruchamianie jego możliwości kreacyjnych i interpretacyjnych – niezwykle pozytywnie wpływa na jego dalszy rozwój. Dlatego też jeśli chcemy, by dzieci wyrosły na wykształconych, kulturalnych, mądrych i dobrych ludzi wychowujmy je w miłości do książek, codziennie czytając im dla przyjemności: w domu, w przedszkolu i w szkole. "O przyszłości naszego kraju zadecyduje poziom ludzi, których wychowujemy dziś"
Badania potwierdzają, że głośne czytanie dziecku:
- buduje więź pomiędzy rodzicem i dzieckiem,
- zaspokaja potrzeby emocjonalne,
- wspiera rozwój psychiczny dziecka i wzmacnia jego poczucie własnej wartości,
- uczy języka, rozwija słownictwo, daje swobodę w mówieniu,
- przygotowuje i motywuje do samodzielnego czytania,
- uczy myślenia,
- rozwija wyobraźnię,
- poprawia koncentrację,
- ćwiczy pamięć,
- przynosi wiedzę ogólną,
- ułatwia naukę,
- uczy odróżniania dobra od zła, rozwija wrażliwość moralną,
- rozwija poczucie humoru,
- jest znakomitą rozrywką,
- zapobiega uzależnieniu od mediów,
- chroni przed kwestionowalnymi wpływami ze strony otoczenia i kultury masowej,
- pomaga w rozwiązywaniu problemów,
- jest zdrową ucieczką od nudy,
- jest profilaktyką działań aspołecznych,
- kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy.
„Czytanie dzieciom i ograniczenie korzystania z mediów elektronicznych to najlepsza inwestycja w ich przyszłość.”
Jim Trelease
Opracowano na podstawie Kultura literacka w przedszkolu cz.I, Praca zbiorowa pod redakcją S. Fryciego i I. Kaniowskiej -Lewańskiej